Aan het eind van de negentiende eeuw hadden mensen in Europa steeds meer vrije tijd en geld. Het uitgaansleven bruiste en er was behoefte aan vermaak. Met het keizerpanorama werd er een nieuwe vorm van entertainment en educatie geïntroduceerd: ‘ter lering en vermaak’.

De Duitse August Fuhrmann (1844-1925) patenteerde in 1888 het keizerpanorama. In alle belangrijke steden van Europa verschenen keizerpanorama’s, ook in Antwerpen en Brussel. Keizerpanorama’s werden onder andere gezien als een goedkope en eenvoudige manier van reizen. Je maakte bijvoorbeeld gemakkelijk zittend een wandeling door Rome in vijftig beelden. Mensen konden elke week nieuwe voorstelling bezoeken en voor het eerst werd de kijkervaring collectief. Enkele jaren was het keizerpanorama een van de populairste attracties in Europa, kort daarna nam de cinema het over.

Het is bijzonder dat het FOMU een keizerpanorama in bezit heeft, aangezien er over de hele wereld slechts 15 keizerpanorama’s bewaard zijn gebleven. Bovendien wijkt het ontwerp af van de Fuhrmann panorama’s en draagt het de initialen van de bekende Antwerpse fotograaf Joseph Maes (1838-1908).

Het FOMU-keizerpanorama kent een lange geschiedenis. Maes leverde het panorama in 1905 aan de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen (KMDA). Datzelfde jaar was het te zien in de wereldtentoonstelling in Luik met stereofoto’s van de Antwerpse dierentuin. Na de tentoonstelling in Luik werd het panorama in het feestpaleis van de dierentuin gezet. In 1910 reisde het naar de wereldtentoonstelling in Brussel en in 1911 naar de wereldtentoonstelling in Parijs. Het is niet bekend of het panorama na de eerste wereldoorlog nog getoond werd.

In 1975 werd het keizerpanorama geschonken aan de Provinciale Musea Antwerpen. Het zat op dat moment opgeborgen in houten kisten. Tijdens de verhuizing naar de huidige locatie van het Fotomuseum werden de kisten voor het eerst weer opengemaakt. Bij de opening van het FOMU in 1986 werd het panorama tentoongesteld en opnieuw van 2004 tot 2011.

Afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan en zijn er verschillende restauraties uitgevoerd, waardoor het panorama weer in volle glorie getoond kan worden. Het carrousel begon te schuren tijdens het ronddraaien en de stereofoto’s verschenen niet meer mooi uitgelijnd voor de kijkers. De lak was verschillende plaatsen verdwenen en de kijkers waren er slecht aan toe.

Recent zijn de houten panelen schoongemaakt en opnieuw gelakt. Ontbrekende houten onderdelen werden opnieuw gemaakt en kapotte onderdelen gerepareerd. De stereokijkers werden schoongemaakt en opnieuw gemonteerd. De motor uit de jaren 1980 werd vervangen door een nieuwe. De armsteunen zijn geherstoffeerd met een doek in groene kleur. De lichtfittingen uit de jaren 1980 zijn vervangen voor brandveilige porseleinen fittingen. Een grote aanpassing is dat het carrousel nu los draait van de oude houten structuur in plaats van vast op de houten structuur. Deze keuze werd gemaakt om het oorspronkelijke materiaal zo veel mogelijk te beschermen. Op deze manier kunnen wij weer jaren genieten van het spektakel en de magie van het keizerpanorama.

Met dank aan: Leen Engelen (UA), B-magic, Cleo Cafmeyer, Etoile Mecanique, Kir Waldukat, Chris Pype & Atelier Boba.

Het Keizerpanorama is weer te bezichtigen in FOMU!

Wil jij deze unieke machine in beweging zien? Elke eerste zondag van de maand wordt het keizerpanorama in werking gezet. Het toestel maakt deel uit van de expo Dirk Braeckman: Echtzeit.