Op veel zolders liggen oude foto’s stof te vergaren, met het risico dat ze onherstelbare schade oplopen. Bovendien worden veel oude dragers al zo lang niet meer gebruikt dat we ze niet meer kennen, laat staan weten hoe we ze moeten bewaren of digitaliseren. Daarom helpt meemoo, Vlaams instituut voor het archief, het brede publiek om die kostbare beelden voor de toekomst veilig te stellen. Op de gratis website kenjedrager.be konden mensen al terecht om video- en audiomateriaal te identificeren, maar vanaf nu kan je er ook oude dragers van foto’s identificeren en leren hoe je die kwetsbare dragers het best bewaart en digitaliseert.

Dit fotografische deel van kenjedrager.be werd verwezenlijkt met de steun en expertise van FOMU, samen met erfgoedcellen.be, Universiteit Antwerpen, Nederlands Fotomuseum, D/Arch, Sabine Cauberghs en Johan Swinnen.

Erfgoedparels herontdekken

Het is onmogelijk om te zeggen hoeveel foto’s de Vlaming thuis heeft liggen. Het is niet alleen waardevol om deze foto’s te bewaren voor de (klein)kinderen, ongetwijfeld zijn er ook in privé-archieven foto’s met erfgoedwaarde te vinden. Kenjedrager.be somt een aantal criteria op waarmee je zelf kan bepalen of jouw foto’s erfgoedwaarde hebben. Dat is het geval bij beelden met een historische waarde (bv. Expo 58), artistieke of esthetische waarde, wetenschappelijke waarde, sociale (bv. een carnavalsstoet) en/of spirituele waarde (bv. een processie). Bij twijfel verwijst het platform door naar de regionale erfgoedcel.

“Als je niet weet welke drager van foto’s je in je bezit hebt, kan je niet weten hoe je ze veilig kan bewaren – laat staan digitaliseren. Stap 1 is dus de drager identificeren, en dé tool die je daarbij kan ondersteunen is kenjedrager.be. Je krijgt ook betrouwbare info over de bewaring van de verschillende dragers en de mogelijkheden om te digitaliseren. Deze tool kan er mee voor zorgen dat dierbare herinneringen, anekdotes en verhalen die deze foto’s oproepen niet verloren gaan en dat is geweldig. En wie weet ontdekken we zo wel uitzonderlijke beelden die ooit in onze erfgoedinstellingen terechtkomen.”

– Ann Deckers, afdelingshoofd collectie, conservatie en restauratie bij FOMU - Fotomuseum Antwerpen

Van glasplaten tot polaroids

De Vlaamse archieven, musea en erfgoedbibliotheken alleen al tellen meer dan 10 miljoen foto’s, blijkt uit een rondvraag van meemoo bij 107 erfgoedinstellingen uit 2020. Het grootste deel van die archieven bestaat uit fotoafdrukken en negatieven, maar er zitten ook “exotische” dragers tussen die niet iedereen (nog) kent. Zo is een van de oudste materialen om foto’s op af te beelden de glasplaat. Die werd vanaf de 19de eeuw tot ongeveer het midden van de 20ste eeuw gebruikt. In de 19de eeuw waren “cartes de visites” ook erg in trek. Dat zijn kleine foto’s die op karton werden gekleefd, vaak met de naam van de geportretteerde eronder.

Sinds de jaren 1940 kochten heel wat mensen een “viewmaster”, een soort verrekijker om “stereofoto’s” mee te bekijken. Dat zijn twee naast elkaar gemonteerde foto’s die vanuit een bijna identiek standpunt genomen zijn, waardoor een soort 3D-effect ontstaat. Vaak stonden er toeristische attracties op zoals de Eiffeltoren. Vandaag worden viewmasters nog altijd verkocht als kinderspeelgoed. Velen zullen zich dan weer wel nog de instantfoto’s – beter bekend als polaroids – herinneren. Met de populaire instantcamera kon je op een paar seconden tijd een foto nemen en afdrukken, in die iconische sepiakleur. Met de komst van de digitale camera raakte de polaroid minder en minder in zwang.

Ga zelf aan de slag

Met kenjedrager.be ontdek je in enkele muisklikken welk fotografisch of audiovisueel materiaal je in handen hebt en zet je een eerste stap naar duurzame bewaring voor jezelf en toekomstige generaties.

Kenjedrager.be is een project van meemoo, Vlaams instituut voor het archief. Ken je drager werd ontworpen voor erfgoedbeheerders, professionals en het grote publiek: met dit project willen we iedereen helpen om audiovisueel en fotografisch materiaal te identificeren en beter te bewaren, om er zo langer van te kunnen genieten. Zo zorgen we er bovendien samen voor dat waardevol erfgoed niet verloren gaat.

Om je verder op weg te helpen, geeft kenjedrager.be je ook eenvoudige bewaar- en digitaliseringstips mee en maakt het platform je wegwijs in kwaliteitseisen en digitaliseringsfirma’s. Wie bovendien benieuwd is naar mogelijke erfgoedwaarde, vindt hier informatie over en toeleiding naar regionale erfgoedcellen die je verder kunnen begeleiden bij je vraag. Zo is de cyclus van je drager compleet en stellen we samen materiaal veilig voor huidige en toekomstige generaties.